Ryzyko zmienności sto procentowych i indeksów referencyjnych

W jakim celu Rada Polityki Pieniężnej podnosi lub obniża stopy procentowe? Czemu cena, jaką płaci się za pożyczanie pieniędzy odgrywa ogromną rolę w procesie utrzymania stabilnego poziomu cen? Jaki jest wpływ wysokości stóp procentowych na konsumentów, firmy i całą gospodarkę? Postaramy się Państwu przybliżyć znaczenie terminów związanych z ryzykiem zmienności stóp procentowych oraz indeksów referencyjnych. Zachęcamy do lektury. 

Narodowy Bank Polski to instytucja odpowiedzialna za prowadzenie polityki pieniężnej oraz emisję znaków pieniężnych. Jej najważniejszym zadaniem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Zgodnie z Ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim wysokość stóp procentowych w Polsce ustala Rada Polityki Pieniężnej, czyli organ decyzyjny Narodowego Banku Polskiego.

Stopa procentowa jest to koszt kapitału albo inaczej cena, jaka przysługuje posiadaczowi kapitału z racji udostępnienia go innym na określony czas. Koszt ten wyrażony jest zazwyczaj jako procent od pożyczonej sumy i mierzony jest w ujęciu rocznym. W skrócie stopa procentowa wskazuje, ile zapłacimy za kredyt lub zarobimy na oszczędnościach. Kontrahentem, czyli kredytobiorcą może być bank komercyjny, jeśli zaopatruje się w płynność w Narodowym Banku Polskim. W tej sytuacji cena pozyskania kapitału przez bank komercyjny wyznaczana jest przez tzw. stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego ustalane przez Radę Polityki Pieniężnej. Jeśli kontrahentem-kredytobiorcą jest przedsiębiorstwo lub konsument, wówczas kredytodawcą jest bank komercyjny, a stopa procentowa, według której przedsiębiorca lub konsument płaci odsetki za udzielony kredyt jest pochodną m.in.: stóp procentowych NBP, stopy procentowej WIBOR na międzybankowym rynku pieniężnym, oprocentowania depozytów.

Stopy banku centralnego ustalane przez Rade Polityki Pieniężnej (RPP) dla transakcji realizowanych z bankami komercyjnymi. Poziom tych podstawowych stóp procentowych wpływa na wysokość oprocentowania transakcji realizowanych na rynku depozytowo-kredytowym, pieniężnym, jak również na oprocentowanie transakcji banków komercyjnych z osobami fizycznymi oraz z przedsiębiorstwami. Wzrost tych stóp procentowych powoduje wzrost wszystkich pozostałych stóp procentowych, które dotyczą transakcji finansowych w gospodarce. Narodowy Bank Polski ustala pięć stóp procentowych, tj. stopę referencyjną, stopę kredytu lombardowego, stopę depozytową, stopę redyskontową weksli, stopę dyskontową weksli.
 

• Stopa referencyjna określa minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym. Operacje te polegają na zakupie lub sprzedaży krótkoterminowych, z reguły 7-dniowych, bonów pieniężnych na rynku międzybankowym w celu przywrócenia równowagi płynnościowej w sektorze bankowym. Wysokość stopy referencyjnej wpływa na poziom WIBOR oraz do określania maksymalnych odsetek wynikających z czynności prawnej. Wartość ta nie może w stosunku rocznym przekroczyć dwukrotności sumy stopy referencyjnej NBP i liczby 3,5%.
• Stopa kredytu lombardowego jest to oprocentowanie pożyczki udzielanej przez NBP bankowi komercyjnemu pod zastaw papierów wartościowych. Jest ona wykorzystywana do określania maksymalnego oprocentowania kredytów na rynku międzybankowym. Oznacza to, że obniżanie stopy lombardowej będzie obniżało górną granicę kosztu pieniądza pozyskiwanego przez banki.
• Stopa depozytowa określa wysokość oprocentowania jednodniowych depozytów banków komercyjnych, które są deponowane w Narodowym Banku Polskim. Oznacza to, iż stopa depozytowa wpływa na poziom rentowności lokat i depozytów składanych przez Polaków w bankach komercyjnych. Im wyższy jest poziom stopy depozytowej, tym wyższa jest rentowność depozytów w bankach komercyjnych.
• Stopa redyskontowa weksli określa cenę skupu weksli przez NBP od banków komercyjnych, które to weksle wcześniej bank komercyjny zdyskontował (kupił po cenie niższej od nominalnej) od swojego klienta (przedsiębiorstwa), przyjmując weksel jako zabezpieczenie udzielonego mu kredytu. Cena skupu weksli przez NBP od banków komercyjnych jest określana poprzez stopę redyskonta, ponieważ weksel jest drugi raz dyskontowany, stąd przedrostek „re-”. Bank komercyjny korzysta z tej możliwości wówczas, jeśli chce mieć wcześniej dostęp do gotówki niż określa to termin zapadalności weksla wystawionego przez klienta.
• Stopa dyskontowa weksli jest to cena, którą płaci bank komercyjny Narodowemu Bankowi Polskiemu za udzielony kredyt pod zastaw weksli własnych przedsiębiorstw wystawionych jako zabezpieczenie kredytów obrotowych. 

Rynkowe stopy procentowe - inaczej stopy kredytów międzybankowych. W ten sposób określa się oprocentowanie kredytów i depozytów na rynku międzybankowym oraz oprocentowanie kredytów i depozytów udzielanych lub przyjmowanych przez banki klientom albo od klientów spoza sektora bankowego. W oparciu o stopy rynkowe, banki posługują się stopą podstawową, na podstawie której wyliczają oprocentowanie kredytów i depozytów. 

 

Krajowe stopy referencyjne: 

WIBOR jest to wysokość oprocentowania kredytów na polskim rynku międzybankowym, stopa, zgodnie z którą banki udzielają pożyczek innym bankom. Wskaźnik ten powstał, aby regulować pożyczki między bankami komercyjnymi. Polskie banki, podobnie jak banki na całym świecie, działają na rynku kredytowym zarówno w roli kredytodawcy, jak i kredytobiorcy. W dużym uproszczeniu, jeden bank pożycza środki od drugiego, a w zamian zobowiązuje się zwrócić określoną kwotę, powiększoną o pewien procent, czyli WIBOR. Co ważne WIBOR zmienia się niemal każdego dnia. W dni robocze o godzinie 11  banki zobowiązane są do podawania określonych danych, na podstawie których ustalany jest WIBOR. Wpływ na jego wysokość ma również wyznaczana przez Radę Polityki Pieniężnej stopa depozytowa oraz stopa lombardowa. Każdorazowo wartość WIBOR musi mieścić się między wartościami tych stóp. 
WIBOR ustalany jest na konkretne okresy czasowe.

Wyróżniamy kilka wskaźników, których nazwy pochodzą od angielskich określeń czasowych:

• WIBOR ON (overnight) – wysokość rocznej stopy procentowej, jaką banki zapłacą za środki pożyczone na jeden dzień,
• WIBOR TN (tomorrow next) – wysokość rocznej stopy procentowej, jaką banki zapłacą za środki pożyczone od jutra na jeden dzień,
• WIBOR SW (spot week) - środki pożyczone na jeden tydzień od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych,
• WIBOR 2W - środki pożyczone na dwa tygodnie od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych,
• WIBOR 1M – środki pożyczone na jeden miesiąc od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych,
• WIBOR 3M – środki pożyczone na trzy miesiące od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych,
• WIBOR 6M – środki pożyczone na sześć miesięcy od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych,
• WIBOR 1R – środki pożyczone na jeden rok od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych.

Powyższe okresy oznaczają czas, na jaki banki pożyczają sobie pieniądze. Przykładowo, kiedy jeden bank pożycza od drugiego kapitał na jeden miesiąc, a oprocentowanie takiego kredytu wynosi 5% oznacza to, że WIBOR 1M wynosi 5%. Zatem WIBOR 3M i WIBOR 6M różnią się okresem kredytowania, w którym oprocentowanie nie ulega zmianie.


WIBID  jest to stawka referencyjna, która określa wysokość oprocentowania lokat w polskich bankach. Z praktycznego punktu widzenia WIBID to czynnik określający wysokość odsetek, które dany bank musi zapłacić innemu bankowi za przechowywane w nim depozyty.

Stawki referencyjne WIBOR i WIBID ustalane są zgodnie z Regulaminem Stawek Referencyjnych WIBID i WIBOR, przez administratora, którym jest GPW Benchmark S.A. z siedzibą w Warszawie¹ 
 

Ryzyko zmienności sto procentowych i indeksów referencyjnych

Ryzyko stopy procentowej – stopa procentowa to inaczej cena pieniądza na rynku. Miesięczna rata kredytu składa się z dwóch części – kapitałowej i odsetkowej. W przypadku kredytów oprocentowanych według zmiennej stopy procentowej odsetkowa część raty kredytu może ulegać zmianom w zależności od aktualnej wysokości stopy procentowej.

Stałe oprocentowanie kredytu jak sama nazwa wskazuje, ma stałą stopę bazową. W praktyce znaczy to tyle, że wysokość raty kredytu już po uwzględnieniu odsetek nie zmieni się przez określony w umowie czas.

Oprocentowanie zmienne kredytu daje bankowi możliwość korekty raty, gdy wysokość stóp procentowych ulegnie zmianie. Stawki referencyjne wpływają na ceny kredytów, zwłaszcza tych długoterminowych, udzielanych na kilkanaście czy kilkadziesiąt lat. Ich oprocentowanie zmienia się co pewien czas, który zawsze określony jest w umowie. Jeśli jest w niej zapis, że oprocentowanie bazuje – przykładowo – na stopie WIBOR 1-miesięcznej, to właśnie z taką częstotliwością zmienia się oprocentowanie kredytu. I analogicznie, jeśli umowa mówi o stopie WIBOR 3- lub 6-miesięcznej. Do wysokości wskaźnika doliczana jest zawsze stała, określona w umowie kredytowej, marża banku. Przykładowo, jeśli WIBOR 3M (3 miesięczny) wynosi 2,5%, a marża banku 1,8 %, to oprocentowanie kredytu w danym okresie wynosi 4,3 %. Po upływie trzech miesięcy oprocentowanie może wzrosnąć lub zmaleć, zależnie od tego, jaką wysokość osiągnie nowy WIBOR 3M. 
Ryzyko kursowe – ryzyko związane z możliwością wystąpienia w czasie trwania umowy kredytowej zmiany kursu waluty, w której został zaciągnięty kredyt, występuje przy kredytach walutowych lub, gdy Kredytobiorca osiąga dochody w walucie innej niż zaciągnięty kredyt.
Rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) – całkowity koszt kredytu ponoszony przez Kredytobiorcę, wyrażona jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. Na współczynnik RRSO składa się:

• oprocentowanie nominalne – jest to wartość, która obrazuje, jakie odsetki musimy zapłacić za wzięcie kredytu lub pożyczki, przedstawiana najczęściej w skali rocznej;
• prowizja pożyczkodawcy – kwota ustalana przez poszczególne instytucje indywidualnie, mająca zapewniać zarobek bankowi czy firmie pożyczkowej;
• dodatkowe koszty – np. obowiązkowe, dodatkowo płatne ubezpieczenie.

 

Podsumowanie

Jaka zatem jest rola stóp procentowych? W sytuacji kryzysowej, polegającej na gwałtownym i nieoczekiwanym ograniczeniu aktywności gospodarczej, może dojść do problemów płynnościowych i związanego z tym gwałtownego wzrostu popytu na finansowanie ze strony przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Ważna staje się wówczas możliwość szybkiego uzyskania względnie tanich kredytów bądź pożyczek. W takiej sytuacji Rada Polityki Pieniężnej Narodowego Banku Polskiego obniża podstawowe stopy procentowe, aby umożliwić bankom komercyjnym pozyskiwanie tańszego finansowania od banku centralnego w celu udzielania w dalszej kolejności tańszego kredytu przedsiębiorstwom i konsumentom. Bank komercyjny w tym układzie jest swego rodzaju pasem transmisyjnym pomiędzy Narodowym Bankiem Polski a producentem i konsumentem.

Skala możliwości finansowania kredytem producentów i konsumentów zależy bezpośrednio od tego, po jakich kosztach (stopach procentowych) zaopatrują się banki komercyjne w płynne środki w celu finansowania akcji kredytowej. 

Każda zmiana stopy procentowej wpływa na wysokość (wzrost lub spadek) kosztów obsługi kredytu. Wzrost stopy procentowej powoduje, że wzrasta wysokość odsetek przewidzianych do spłaty, a tym samym wysokość kwoty zadłużenia.

Pamiętajmy, że Kredytobiorca ponosi ryzyko zmieniającej się stopy oprocentowania kredytu. Zmiany stopy procentowej będą powodować zmiany wysokości raty kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej. Z tego względu, przy podejmowaniu decyzji, szczególnie dotyczących wieloletniego kredytu hipotecznego, Kredytobiorca powinien brać pod uwagę długoterminowy trend na rynku, a nie tylko krótkotrwałe wahania stopy procentowej. Przed zawarciem umowy Bank informuje Klientów o kosztach i ryzykach związanych z kredytem. Ryzyko podjęcia decyzji i jej konsekwencji spoczywa na Kredytobiorcy, który zostanie związany umową i przez kilka, kilkanaście albo kilkadziesiąt lat będzie spłacał raty kredytu. 

Więcej informacji o stopach procentowych na https://www.bs.limanowa.pl/stopy-procentowe-wibor-wibid 



¹ Przedmiotem działalności GPW Benchmark S.A., wchodzącej w skład Grupy Kapitałowej GPW w Warszawie S.A., jest opracowywanie Stawek Referencyjnych WIBID® i WIBOR® oraz wskaźników opartych o dane z rynków regulowanych GPW w Warszawie, BondSpot oraz giełd regionu CEE. GPW Benchmark S.A. stale rozwija ofertę nowych wskaźników referencyjnych dla polskiego rynku finansowego



Źródło: Narodowy Bank Polski